Kitap Hakkında

Ebû Yusuf (Yakup bin İbrahim bin Habib el-Kûfî); İslâm düşünce tarihinin önemli şahsiyetlerinden biridir. O. İslâm müçtehitlerinin çok yönlü müçtehid tipinin hem en verimli hem de en başarılı örnekleri arasında yer alır. Ebû Yusuf’un çok yönlü düşünce dünyasının çeşitli yanları düşünce tarihinin değişik kollarında yok denecek ölçüde araştırma konusu yapılmıştır denebilir. İşte bu kitabın konusu, Ebû Yusuf’un düşünce dünyasına kısmen el atmıştır.

Kitabımız “Ebû Yusuf’ta İktisadi Düşünce” başlığını taşımaktadır. Yöntemi Hanefi Mezhebi’ nin izlediği yöntemdir. İçtihatlarında kendinden sonra gelecek olan müçtehitlerce de çokça kullanılan kıyas, sedd-i zerayi’, istihsan, örf ve maslahat yöntemleridir. Bize kadar ulaşan yirmi iki adet eseri hemen hemen tüm fıkıh kitaplarına yayılmıştır.

Hiç şüphesiz, Ebû Yusuf günümüzde anlaşılan manada bir iktisatçı değildir. Diğer taraftan, onun eserlerine baktığımız zaman iktisadi konular üzerinde fikir üretip içtihatta bulunduğunu ve yazmak suretiyle de yaydığını anlarız. Ona göre iktisat bir amaç değil, belki daha ulvi bir amaca yönelik bir araç olarak görülebilir. Müçtehidimiz olaylara normatif açıdan bakarak birtakım analizler yapmış fert ve toplumu ilgilendiren, kendinden sonraki gelecek olan müçtehitlere ışık tutacak birtakım sonuçlara ve düşünce bütünlüğüne varmıştır.

Kitabımıza konu olarak ele aldığımız müçtehit, zaman dilimi bakımından orta çağda yaşamıştır. Onun yakın çevresinde o dönemin Avrupa’sında görülmeyen ve hayatın hemen her alanında bir canlılık ve yükseliş hüküm sürmekteydi. Avrupa’da ve dünyanın diğer yerlerinde unutulmaya yüz tutmuş olan Yunan felsefesi İslâm dünyasının canlı kültür hayatı içerisinde son derece elverişli bir yaşam ortamı bulabilmişti. Yunan felsefesinin hemen hemen bütün kaynak eserleri Yunanca ’dan Arapça’ ya çevrilmiş daha sonra da Arapçadan Latinceye çevrilerek Avrupa’ya geri dönüş gerçekleşmiştir. Böylece Avrupa’nın kültürüne kaynaklık eden ve ileri yüzyıllarda ortaya çıkacak olan Rönesans ve Reform olgularının zeminini oluşturmuştur.

Ebû Yusuf’un düşünceleri dini, iktisadi, hukuki, siyasi ve sosyal olguları bütünüyle kapsamakta ve yol gösterici özelliğiyle çağlara nüfûz eden bir ayrıcalığa sahiptir. Yapılan araştırmalar sonucunda hayret ve hayran kalmamak elde değildir. Özellikle yazarı olduğu “Kitabu’l Haraç” ta, modern iktisat bilimiyle ilişkili olan birçok konuları asırlar önce algıladığı görülmektedir. Örneğin; piyasa dengesinin oluşması, adil fiyat kavramı, miktar teorisi gibi örnek konular belki de ilk şekliyle onun düşünce dünyasında yerini almıştı. Ayrıca konusu, ancak modern çağlarda tartışılan beşerî problemlere öyle mantıklı bir hal çaresi üretmiştir ki bu, ayrıca hayranlık uyandırmaktadır. Konular ana başlıklarla ayırma sırasında “daha önce ne vardı?” sorusunun cevabı araştırılmış ve incelemeye çalıştığı müçtehidin sosyal, siyasal, kültürel ve iktisadi ortamların onun düşünce üretmesine ne denli etkili olabileceğine de açıklık getirilmiştir.

“İktisadi Düşünce” kapsamında yer alan eserlerden biri olarak tasarlanmış olan bu kitaptaki konular, Ebû Yusuf’un iktisadî denilebilecek içtihatlarını ihtiva etmektedir. Belirttiğimiz içtihatların her biri günümüze kadar ulaşan ve ilgililerine kaynak olan önemli eserlerde yer almaktadır. Bu eserlerin her biri özenle tek tek taranmış, dip notlarda atıflarla gösterilmiş, elden geldiği kadar anlam bütünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır.